Инвестиции во системот на благосостојба

Законот за социјална картичка, спроведен во март 2022 година, воспостави национален регистар за точни социо-економски податоци за подобрување на социјалната заштита во Србија. Сепак, иако Законот има за цел да обезбеди правична распределба на социјалната помош, тој е критикуван поради неговиот автоматизиран процес на подобност, кој ги остава корисниците без придонес и ја продолжува дискриминацијата, забележува NSG.[1] Новиот систем доведе до пад од 16,5% во бројот на корисници на финансиска помош од март 2022 до август 2023 година, додека Србија има постојана апсолутна стапка на сиромаштија од 7%.[2] Критичарите, вклучувајќи ја и иницијативата А11, ја оспорија уставноста на Законот за социјална картичка поради загриженоста за транспарентноста и заштитата на податоците.[3] А11 и 48 членови на парламентот поднесоа барање за уставната ревизија, која беше во тек до јули 2023 година.[4] [5] Амнести Интернешнл објави дека спроведувањето на Законот довело до тоа поединци (приближно 44000) да ја изгубат помошта поради неточни податоци и препорача преглед на потенцијално дискриминаторските исходи.[6] Во 2022 година, обезбедувањето социјални услуги во Србија значително се зголеми. Од 313 лиценцирани даватели на услуги, 261 активно испорачуваа услуги, во споредба со само еден во 2013 година. Овие услуги беа достапни во 93,81 општини. Достапните услуги вклучуваат домашна помош за стари лица, услуги за дневна нега за млади во ризик и услуги за одмена од нега за лица со попреченост. Достапни се и разни други форми на поддршка, како што се засолништа и СОС телефонски линии кои се грижат за различни демографски групи и потреби.[7]

Родова еднаквост

Националниот совет забележува дека Србија се истакнала како пионер во родово одговорното буџетирање со тоа што законски го задолжила преку Законот за буџетски систем од 2015 година, кој имал за цел да ја вклучи родовата еднаквост како буџетска цел.[8] Сепак, предизвиците во имплементацијата сè уште се јавуваат поради нецелосни рамки и неисполнети активности од Акцискиот план 2022-2023 година, кој е дел од Стратегијата за родова еднаквост 2021-2030 година. НСГ ја истакнува оваа Стратегија за родова еднаквост како клучна рамка што има за цел да се справи со родовите нееднаквости и да го подобри општествениот развој преку еднакви права и ефикасно креирање политики.[9] Покрај тоа, Законот за родова еднаквост, кој стапува на сила од јуни 2024 година, наложува родово сензитивен јазик во јавната администрација, образованието и јавното информирање. Налогот за родово сензитивен јазик му се спротивставија, меѓу другите, Националниот совет за образование, Српската православна црква и одредени универзитети, кои наведоа прекршувања на јазичните норми.[10]

Сепак, предизвиците за родовата еднаквост во Србија сè уште постојат. Земјата падна од 23-то на 38-мо место на Глобалниот индекс на родов јаз на Светскиот економски форум (СЕФ), и покрај малото подобрување во економското учество и можностите.[11] Регионалните студии истакнуваат дека српските жени се соочуваат со значителни бариери на пазарот на трудот, вклучувајќи дискриминација и несовпаѓање во образованието.[12] Амандманите на Законот за финансиска поддршка на семејства со деца, кои стапуваат на сила од август 2023 година, го продолжуваат породилното отсуство за третото и следните деца, но сепак ги оставаат самостојните вработени и жените со флексибилни договори во неповолна положба.[13] Фемицидот останува итен проблем во Србија, а извештаите укажуваат на постојани високи стапки.[14] Критичарите истакнуваат дека податоците честопати не го претставуваат обемот на фемицидот, особено оние случаи во кои се вклучени маргинализирани групи како што се ЛГБТКИ+ лицата, бегалците и жените во проституција. Повиците фемицидот да се направи посебно кривично дело и да се подобри заштитата досега не беа исполнети.[15]

Добри практики

Координативното тело за родова еднаквост на Владата на Србија,

Избра девет локални самоуправи како дел од проектот „Клучни чекори за родова еднаквост во Србија, фаза 2“. Координативното тело, во партнерство со UN Women и финансирано од ЕУ, им оддаде признание на овие општини за нивните напори во унапредувањето на родовата еднаквост и им понуди поддршка за развој на нови Локални акциони планови за родова еднаквост и спроведување на една или повеќе активности од усвоените планови. Со оваа поддршка, локалните самоуправи и механизмите за родова еднаквост ќе придонесат за промоција на родовата еднаквост и подобрување на статусот на жените во нивните заедници. [16]

Образование, обука и доживотно учење

Секторите за образование, обука и доживотно учење во Србија се соочија со значителни предизвици во текот на изминатата година, и покрај континуираните реформски напори насочени кон подобрување. Образовните реформи во Србија се фокусираа на подобрување на квалитетот на образованието, обуката на наставниците и инфраструктурата, со акцент на инклузивноста. Специфичните програми ги поддржаа ромските деца со стипендии и менторство за да се намалат стапките на напуштање на училиштето и да се подобрат академските резултати. Сепак, постојат значителни регионални нееднаквости во пристапот и квалитетот на образованието, известува NSG. Урбаните области имаат корист од повеќе училишта и подобри ресурси, додека руралните области се борат со помалку училишта и ограничени можности за развој на наставниците.[17] Следствено, учениците од урбаните средини постојано постигнуваат подобри резултати на стандардизираните тестови и имаат повисоки стапки на дипломирање од нивните врсници од руралните средини.

Подобрувањето на обуката и професионалниот развој на наставниците останува критичен предизвик во Србија, бидејќи многу наставници немаат пристап до основни можности за континуиран професионален развој. Програми како што е Академијата за обука на наставници имаат за цел да ги подобрат педагошките вештини преку работилници и обуки, но нивната ефикасност е ограничена од недоволно финансирање и логистички предизвици. Исто така, постојат предизвици во интегрирањето на дигиталните алатки во српското образование, што го попречува стекнувањето дигитална писменост кај учениците. На многу училишта им недостасуваат соодветни ресурси, а на наставниците им е потребна поголема обука за ефикасно користење на технологиите.[18] Системот за стручно образование и обука (ВЕТ) во Србија се бори да ги усогласи вештините што ги предава со барањата на пазарот на трудот, што резултира со високи стапки на невработеност кај дипломираните студенти. Нејзините програми за двојно образование се стремат да го решат ова, но нивното спроведување во рана фаза бара значителни инвестиции и соработка со индустријата.[19] Измените на Законот за двојно образование, кои стапуваат на сила од септември 2023 година, имаат за цел да го подобрат моделот на двојно образование во Србија преку соработка со засегнатите страни. Промените вклучуваат нова програма за учење преку работа, зголемени часови за учење на работното место, фиксен надомест за учење базирано на работа и воведување на сојузи и центри за обука.[20] НСГ забележува дека, и покрај напорите за промовирање на доживотното учење и образованието за возрасни, стапките на учество остануваат ниски поради недостаток на свест, финансиски ограничувања и временски ограничувања.

Вклучување на мигранти, бегалци, баратели на азил и малцинства

Во јули 2023 година, Народното собрание на Србија ги измени Законот за азил и Законот за вработување на странци за да се подобри пристапот на бегалците и барателите на азил до правата, да се олесни вработувањето на странските државјани и да се усогласи со стандардите на ЕУ за миграција. Ревидираниот Закон за странци сега им овозможува на азилантите кои постојано живеат во Србија повеќе од три години да аплицираат за постојан престој под помалку строги услови. Овие измени значително го подобруваат пристапот на пазарот на трудот за бегалците, барателите на азил и лицата со супсидијарна и привремена заштита, вклучително и жртвите на трговија со луѓе, забележува NSG. Сепак, бегалците и барателите на азил се соочуваат со значителни предизвици во пристапот до домување, образование, здравствена заштита и вработување поради несоодветни ресурси и услуги за поддршка. Долгите процедури за азил и застојот на случаите ја зголемуваат нивната несигурност, додека дискриминацијата и ксенофобијата ја попречуваат интеграцијата, што има влијание врз менталното здравје и социјалните врски на барателите на азил. За да се промовира економска независност и социјална интеграција, потребни се насочени програми за учење јазици, стручно оспособување, културна ориентација и психосоцијална поддршка.

Во март 2023 година, привремената заштита за лица раселени од Украина беше продолжена до март 2024 година.[21] Помеѓу јануари и јуни 2023 година, Канцеларијата за азил им додели привремена заштита на 198 баратели, главно од Русија, Ерменија, Либија, Грузија и Литванија.[22] Овие корисници добија непосреден пристап до пазарот на трудот, а во некои случаи беа намалени и надоместоците за работни дозволи. Во 2023 година, Србија продолжи да се соочува со предизвици во интегрирањето на ромските заедници, и покрај иницијативите како што се Националната стратегија за социјална инклузија на Ромите и усогласувањето со Стратешката рамка на ЕУ за Ромите (2020-2030). Овие напори се насочени кон домувањето, образованието, вработувањето и здравството за борба против антициганизмот и промовирање на социо-економската интеграција. Сепак, Ромите, особено жените, девојчињата и внатрешно раселените лица, сè уште се соочуваат со маргинализација и дискриминација, што го ограничува нивниот пристап до образование, работни места и јавни услуги. Покрај тоа, Србија се бори да обезбеди еднакви права за лицата со попреченост. Проблемите вклучуваат повеќекратни форми на дискриминација, недостаток на универзален дизајн во јавните простори и пречки за инклузивно образование и вработување. Постои загриженост во врска со правниот капацитет на лицата со интелектуална попреченост и условите во институциите за социјална грижа. Во тек се напори за измена на стандардите за акредитација за да се направи високото образование поинклузивно, но потребни се повеќе подобрувања за подобрување на пристапот до услугите и справување со повредите на правата во вработувањето. .[23] НСГ ја посочува Стратегијата за деинституционализација и развој на услуги во заедницата за периодот 2022–2026 година како позитивен развој. Оваа стратегија има за цел да промовира социјална инклузија и да спречи непотребна институционализација (првенствено на лицата со интелектуална и ментална попреченост). Акцискиот план за спроведување на Стратегијата за деинституционализација и развој на услуги за социјална заштита во заедницата за периодот 2023–2024 година беше инициран, но сè уште не беше усвоен до крајот на периодот на известување.

Младинска невработеност

Вработеноста и учеството кај младите се зголемија од 2015 до 2019 година, додека невработеноста се намали, според Стратегијата за вработување 2021–2026 година, која има за цел да го подобри вклучувањето на младите на пазарот на трудот.[24] Невработеноста кај младите се намали во Србија во текот на изминатата деценија, особено кај оние на возраст од 25 до 29 години, поради фактори како што се емиграцијата и подобреното образование, според Националната служба за вработување.[25]

Стратегијата за вработување од 2021 до 2026 година има за цел да се справи со проблемите со вработувањето на младите преку спроведување на Гаранцијата за млади за да им се обезбеди на лицата под 25 години вработување, образование, чиракување или пракса во рок од четири месеци од невработеноста или напуштањето на образованието. Ова ја усогласува Србија со стандардите на ЕУ, а гаранцијата е проширена на лица до 29 години во региони со ограничени можности.[26] Владата ја воведува Младинската гаранција од 2024 година, а таа вклучува пилот-програми насочени кон млади и маргинализирани групи како што се жените, лицата со попреченост и долгорочно невработените.[27]

Иницијативата „Мојата прва плата“ беше започната како дел од Владината уредба за поттикнување на вработувањето на младите и значително ја зголеми вработеноста на младите од 2020 година. Програмата, која ги прошири стапките на надоместоци во 2023 година и доби пофалби од Европската комисија,...[28], има за цел да интегрира 10.000 млади возрасни лица во работната сила преку субвенционирање на нивните плати и обезбедување менторство.[29] Алтернативниот извештај на Националниот младински совет на Србија за 2023 година ги нагласува тешкотиите на младите во наоѓањето сигурно вработување и нивната склоност да бараат подобри можности во странство поради незадоволство од достапноста на работа по договор. Многумина се соочуваат со несигурни услови без формално вработување, а им недостасува и социјална сигурност и соодветен животен стандард. Стратегијата за вработување 2021–2026 година[30] го признава порастот на флексибилните работни аранжмани и се залага за преиспитување на законодавството за заштита на работничките и социјалните права од произволни толкувања од страна на работодавачите. Таквиот преглед ќе бара координирани напори меѓу владата, работодавачите и застапниците на младите.

[1] Иницијатива А11 (2022), Картички со антисоцијални ефекти: https://www.a11initiative.org/en/antisocial-cards/

[2] A11 (2022), Објаснуваме (некои) митови за социјалната картичка: https://www.a11initiative.org/objasnjavamo-neke-mitove-o-socijalnoj-karti/

[3] A11 (2022), Иницијативата за уставната ревизија на Законот за социјална картичка е поднесена: https://www.a11initiative.org/en/the-initiative-for-the-constitutional-review-of-the-law-on-social-card-has-been-submitted/

[4] A11 (2022), Расте поддршката за уставниот оспор на Законот за социјални картички од А11: https://www.a11initiative.org/en/support-grows-for-a-11-constitutional-challenge-to-the-social-cards-law/

[5] Не дозволувајте Белград да поседува (2023) Бараме уставност на Законот за социјални картички (25.07.2023) https://nedavimobeograd.rs/dordevic-trazimo-ocenu-ustavnosti-zakona-o-socijalnoj-karti/

[6] Амнести Интернешнл (2023), Србија – Заробени од автоматизацијата: Сиромаштија и дискриминација во социјалната држава на Србија: https://www.amnesty.org/en/latest/research/2023/12/trapped-by-automation-poverty-and-discrimination-in-serbias-welfare-state/

[7] Републички завод за социјална заштита (2023), Извештај за услугите за социјална заштита на локално ниво обезбедени од лиценцирани даватели на услуги во 2022 година: https://www.zavodsz.gov.rs/media/2638/izvestaj-o-uslugama-socijalne-zastite-na-lokalnom-nivou-koje-pruzaju-licencirani-pruzaoci-usluga-u-2022.pdf

[8] Родово одговорното буџетирање се однесува на начин на планирање и трошење пари што обезбедува подеднаква корист и за мажите и за жените.

[9] ВРИ (2023), Извештај за ревизијата на деловната целесообразност – Воспоставување на родово одговорно буџетирање во Република Србија: https://www.dri.rs/storage/newaudits/2023-2-SV%20Uspostavljanje%20rodno%20odgovornog%20budzetiranja%20u%20RS.pdf

[10] Бизнис (2023), Дали мајките претприемачи ќе бидат изедначени со вработените жени во 2023 година: https://biznis.rs/vesti/srbija/da-li-ce-mame-preduzetnice-u-2023-biti-izjednacene-sa-zaposlenim-zenama/

[11] Светски економски форум (2023), Извештај за глобалниот родов јаз 2023: https://www.weforum.org/publications/global-gender-gap-report-2023/

[12] BFPE (2022), Economic (Non)Power of Women in the Labor Market in the Western Balkans, Democracy for Development: https://en.bfpe.org/analysis-and-publications/economic-non-power-of-women-in-the-labor-market-in-the-western-balkans/

[13] Mom’s rule (2023), Five years of fighting for women, children, youth, and families:  https://www.mamesuzakon.org/pet-godina-borbe-za-zene-decu-mlade-i-porodice/

[14] Femplatz (2023), Report on women’s rights and gender equality in Serbia for 2023, p.101: https://femplatz.org/library/reports/2024-03-19_PreneraZena_2023_SR.pdf

[15] RFE (2023), Protest against femicide in Belgrade: “No more women”: https://www.slobodnaevropa.org/a/protest-protiv-femicida-u-beogradu-nijedna-zenavise/32287071.html

[16] Pravni portal (2023), Article Advancing gender equality at the local level, https://www.pravniportal.com/unapredenje-rodne-ravnopravnosti-na-lokalu/

[17] Statistical Office of the Republic of Serbia (2024), Education: https://www.stat.gov.rs/en-US/oblasti/obrazovanje

[18] Statistical Office of the Republic of Serbia (2024), Education: https://www.stat.gov.rs/en-US/oblasti/obrazovanje

[19] Delegation of the European Union in the Republic of Serbia (2013), Second chance program: https://europa.rs/druga-sansa-za-bolju-buducnost/

[20] Official Gazette of RS No. 76/2023 (2023) Law on Amendments to the Law on Dual Education: https://www.paragraf.rs/izmene_i_dopune/070923-zakon-o-izmenama-i-dopunama-zakona-o-dualnom-obrazovanju.html

[21] Official Gazette of the RS No. 21/2023-44 (2023), Decision Amending the Decision on the Provision of Temporary Protection in the Republic of Serbia to Persons Displaced from Ukraine: https://www.paragraf.rs/propisi/odluka-o-pruzanju-privremene-zastite-raseljenim-licima-koja-dolaze-iz-ukrajine.html

[22] Belgrade Center for Human Rights (2023), Right to asylum in the Republic of Serbia, Report for January -June 2023: https://azil.rs/azil_novi/wp-content/uploads/2023/09/Pravo-na-azil-u-Republici-Srbiji-Izvestaj-za-period-januar-jun-2023.pdf

[23] Protector of Citizens (2023), Regular Annual Report of the Protector of Citizens for 2022: https://www.ombudsman.org.rs/index.php?option=com_content&view=article&id=739:the-protector-of-citizens-submitted-the-regular-annual-report-for-2022-to-the-national-assembly&catid=44&Itemid=4

[24]  Government of the Republic of Serbia, Ministry of Labour, Employment, Veterans and Social Affairs (2021), Employment Strategy of the Republic of Serbia 2021-2026, (Official Gazette of the Republic of Serbia, No.18/21 and 36/21 -correction):  http://demo.paragraf.rs/demo/combined/Old/t/t2021_03/SG_018_2021_003.htm

[25] Commissioner for Human Rights of the Council of Europe (2023), Report following her visit to Serbia from 13 to 17 March: https://rm.coe.int/report-on-serbia-by-dunjamijatovic-commissioner-for-human-rights-of-t/1680ac88cc

[26]KOMS(2022), Youth Guarantees: Experience and Opportunities: https://koms.rs/2022/04/garancije-za-mlade-iskustvo-i-mogucnosti/

[27] KOMS (2023), Alternative Report on the Status and Needs of Youth in the Republic of Serbia for 2023: https://koms.rs/publications/

[28] European Commission (2023) Serbia 2023 Report: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2023-11/SWD_2023_695_Serbia.pdf

[29] Mario Reljanović’s, Peščanik  (2020), My first salary: https://pescanik.net/moja-prva-nadnica/

[30] Government of the Republic of Serbia, Ministry of Labor, Employment, Veterans and Social Affairs (2021) Employment Strategy of the Republic of Serbia 2021-2026: https://socijalnoukljucivanje.gov.rs/wp-content/uploads/2021/08/Strategija_zaposljavanja_u_Republici_Srbiji_2021-2026_engleski.pdf

Адекватни плати

The annual minimum wage threshold – the lowest hourly rate that can be legally paid to workers – has grown significantly in recent years. This is determined by the Social and Economic Council.[1] The minimum wage changed in 2023 with respect to 2022, and both gross and net average salaries increased notably.[2] The highest net salaries were in sectors such as computer programming, scientific research, petroleum extraction, and financial services. Salary increases were particularly notable in regions such as Belgrade, where average wages were also highest at 106,746 RSD. That suggests stronger economic activity and potentially higher demand for skilled labour in Belgrade than in regions with lower wages, such as Šumadija and Western Serbia, where the average was 70,165 RSD.[3]

In September 2023, Serbia’s government raised the minimum wage from 230 to 271 RSD per hour. Despite trade unions’ push for a higher increase to match the rise in price of the minimum consumer basket, their proposals were rejected, amid ongoing tensions over wage adequacy as costs and consumer prices rise.[4] [5] Women in Serbia continue to face a significant wage gap: their wages average 20% less than those of men, despite their higher level of education.[6] This disparity persists despite legal protections against unequal pay outlined in Article 34 of the Gender  Equality Act. Roma women, women with disabilities, and women living in rural areas encounter especially pronounced economic challenges. Roma girls under 18 often marry early, which restricts their access to education and employment opportunities.[7] Women living in rural areas, despite their extensive daily labour and household responsibilities, frequently lack the opportunity to own land or enter formal employment.[8]

Безбедност на работното место

In the second quarter of 2024, the total number of employed amounted to 2,367,170. Compared to the same quarter of the previous year, total registered employment increased by 0.1%.[9] In the same period the number of unemployed was 257,800, while the number of people outside the labour force was 2,484,400.[10] highlights as a positive development the Decent Work Country Programme (DWCP) 2019–2022 [11], which aims to address challenges such as high youth unemployment, gender gaps, informal employment, and poverty risk. It outlines priorities such as updating labour laws, improving dispute resolution, strengthening labour organisations, implementing a national employment strategy, and improving working conditions.

However, the lack of a universal legal framework outlining regulations for decent work is concerning, the NSG notes, as the Labour Act only partially regulates decent work. The International Labour Organization’s (ILO) definition of decent work includes fair wages, job security, social protection, personal growth, and equal opportunities.[12]  The ILO’s Decent Work Agenda focuses on increasing employment, promoting workers’ rights, enhancing social protection, and fostering social dialogue. Serbia is lagging behind in these areas.[13] In fact, the lack of decent work is evident in the neglect of the 8-8-8 formula (for hours a day of work, rest, and personal time). The situation is even worse for atypical workers, as shown by a report by FairWork 2023.[14] This revealed that platforms including Glovo, Wolt, Mr. D, and Yandex largely failed to ensure decent work, and that workers working through these platforms often earned below a living wage and faced dangerous work and job insecurity .[15] In 2023, Serbian trade unions and CSOs [16] lobbied for labour law reforms by 2024 to improve working conditions and workers’ wellbeing. Their Workers Proclamation called for better regulation of employment relationships, the eradication of poverty, fair wealth distribution, dignity at work, and the abolition of Sunday work (except for essential services). They also urged enhanced roles for the Social and Economic Council, better protection of individual and collective rights, fair collective bargaining, and improved oversight through labour courts and inspectors.[17]

Безбедност и здравје при работа

Serbia made significant strides in Occupational Health and Safety (OHS) in 2023, by ratifying international conventions such as the Occupational Safety and Health Act (OSHA) and ILO Conventions No. 187 and No. 167. It also adopted a comprehensive new OHSA law, which introduced stricter regulations, including mandatory education for OHS advisors, licensing for OHS professionals, and measures for remote workers. However, Serbia’s Labour Inspectorate, with only 214 inspectors for over 400,000 entities, needs greater resources and staff numbers to enforce these new standards effectively.[18] In Serbia, the Labour Act provides crucial protections for workers under 18, parents, and people with disabilities or health issues. The Act also strictly prohibits the termination of female workers’ employment during pregnancy or maternity leave and emphasizes employers’ obligations to support breastfeeding breaks (Arts. 89–93).[19] The Labour Act in Serbia sets the age of majority at 18 but allows employment from age 15, while prohibiting under-18s from hazardous work. It also mandates that workers diagnosed with health issues must be reassigned to suitable roles or receive severance compensation if reassignment is not possible.

Социјална и солидарна економија

In 2023, Serbia’s social and solidarity economy (SSE) grew thanks to the work of cooperatives, social enterprises, and mutual aid societies focused on sustainability. Despite support from the Social Entrepreneurship Act, progress was hindered by delays in implementing necessary regulations. By year-end, about 50 social enterprises had been recognised of an estimated 1,200 awaiting recognition, highlighting challenges in fully developing the sector. This growth is enhancing the economy and social landscape by creating jobs, supporting marginalised groups, and addressing local needs through sustainable practices. The Coalition for Solidarity Economy Development (CoSED) has been a pivotal force in Serbia’s social economy, driving legislative advances such as the Law on Social Entrepreneurship. It also provides crucial capacity-building through training and resources for social entrepreneurs, while forging partnerships with financial institutions to offer access to finance through social-impact bonds and microfinance programmes.

The social and solidarity economy is challenged by regulatory uncertainties and limited access to finance. To grow, it needs comprehensive policies and innovative financing solutions. Capacity-building and public awareness are also vital to support enterprise management and sector expansion. Despite significant financial allocations amounting to 135 million RSD for SSE development initiatives, citizen associations are excluded from economic contests and have difficulty in registering for multiple economic activities. Stakeholders recommend tailored competitions, educational programmes for officials, and improved policies to systematically support the growth of social enterprises in Serbia.[21]

Добри практики

The WISEs4Youth project aims to enhance social entrepreneurial skills among young people in the Western Balkans through training and mobility activities. As part of this initiative, a group of young potential social entrepreneurs visited companies in Albania, Serbia, Croatia, North Macedonia, and Slovenia. These enterprises were chosen by project partners to showcase successful social business models, highlighting their diversity and positive social impact.[22] [23] [24]

Рамнотежа помеѓу работата и животот

Serbia has ratified nearly all ILO conventions on weekly rest and paid leave, showcasing its commitment to international labour standards. However, for specific contextual reasons, Serbia withdrew from some conventions and did not ratify others. The Labour Act[25] in Serbia limits the standard workweek to 40 hours and restricts overtime to an additional eight hours per week. This framework ensures a work-life balance and includes breaks and rest periods to maintain workers’ health and productivity. The Labour Act mandates a minimum 12-hour rest period within any 24-hour period and a paid weekly rest period of 24 hours, usually on Sunday, though this can also be taken on another day.

These provisions reflect Serbia’s commitment to promoting a healthy work-life balance and aligning with European labour standards, the NSG notes. However, Serbia’s selective ratification reflects its unwillingness to fully align with international standards.

Социјален дијалог

Social dialogue remains weak in Serbia, especially concerning the involvement of social partners in relevant policy developments, the European Commission said in its Serbia 2023 Report.[26] Social dialogue faced several challenges in Serbia. Representation is a prominent problem and comes in the form of fragmented trade unions, difficulties for employers’ associations in addressing small- and medium-sized enterprises (SMEs), and limited unified bargaining power. Another challenge is the lack of influence social dialogue has on broader economic policies. For instance, economic austerity measures lacked adequate consultation with social partners, while the large informal economy narrows the reach of formal social dialogue mechanisms, leaving many workers uncovered by formal negotiations. The implementation and enforcement of agreements were inconsistent, and emerging issues such as remote work highlighted the need for adaptive frameworks to address evolving labour market trends.

In 2023, the UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights expressed concern over Serbia’s restrictive provisions on the right to strike under the current Strike Act, and it urged revisions to better align with international standards.[27] Worker dissatisfaction was evident in several strikes.[28] [29] [30] [31] [32] The Labour Minister’s adviser  allegedly interfered with a strike in the Kragujevac company Energetika,   ordering union representatives to abandon their strike.[33] Some unions reached agreements with the government after the strikes, but others continued their disputes.[34] [35] [36] [37]

[1] Social and Economic Council of the Republic of Serbia (2024), Minimum wage: http://www.socijalnoekonomskisavet.rs/eng/minimalna%20zarada%20eng.htm

[2] Светски економски форум (2023), Извештај за глобалниот родов јаз 2023: https://www.weforum.org/publications/global-gender-gap-report-2023/

[3] Statistical Office of the Republic of Serbia (2023) Notification under the number 4.  Average salaries per employed, municipalities and cities:

https://publikacije.stat.gov.rs/G2023/HtmlL/G20231319.html

[4] Danas (2023), There is no agreement, the minimum in the future will be as determined by the Government of Serbia – the trade unionists are considering the next steps: https://www.danas.rs/vesti/ekonomija/vlada-srbijesindikalci-minimalac-dogovor/

[5] Ministry of Domestic and Foreign Trade (2023), Purchasing power of the population, consumer basket: https://must.gov.rs/tekst/sr/378/potrosacka-korpa.php

[6] Biznis (2022), Women over 45 have a harder time finding jobs and are more often laid off: https://biznis.rs/preduzetnik/zene-starije-od-45-godina-teze-dolaze-do-posla-i-cesce-dobijaju-otkaz/

[7] Biznis (2022), Women over 45 have a harder time finding jobs and are more often laid off: https://biznis.rs/preduzetnik/zene-starije-od-45-godina-teze-dolaze-do-posla-i-cesce-dobijaju-otkaz/

[8] NALED (2022), More than 90% of women in the countryside own no land whatsoever/ https://naled.rs/en/vest-vise-od-90-zena-na-selu-nema-ni-metar-zemljista-u-svom-vlasnistvu-7195

[9] Statistical Office of the Republic of Serbia (2024) Registered employment in Serbia, (II quartal 2024) https://www.stat.gov.rs/sr-latn/vesti/statisticalrelease/?p=15226&a=24&s=2402?s=2402

[10] Statistical Office of the Republic of Serbia (2024) Labour Force Survey (II quartal) https://www.stat.gov.rs/sr-latn/vesti/statisticalrelease/?p=15270&a=24&s=2400?s=2400

[11] M. Reljanović, S. Bradaš (2019), Indicators of Decent Work in Serbia – Analysis of the Normative Framework and Practice: https://library.fes.de/pdf-files/bueros/belgrad/15771.pdf

[12] ILO (1999), Report of the Director-General: Decent Work in Proceedings of the International Labour Conference, 87 Session: https://webapps.ilo.org/public/english/standards/relm/ilc/ilc87/rep-i.htm

[13] Sarita Bradas (2017) Statistics and Decent Work – A Critical Analysis of the Political Interpretation of Labor Statistics:  http://www.centaronline.org/userfiles/files/publikacije/fcd-analiza-statistika-i-dostojanstven-rad.pdf

[14] Fairwork and Public Policy Research Centre (2023), Fairwork Serbia Ratings 2023: https://fair.work/wp-content/uploads/sites/17/2023/09/Fairwork-Serbia-Ratings-2023-EN-FNAL.pdf

[15]   Fairwork and Public Policy Research Centre (2023), Fairwork Serbia Ratings 2023: https://fair.work/wp-content/uploads/sites/17/2023/09/Fairwork-Serbia-Ratings-2023-EN-FNAL.pdf

[16] The Association of Autonomous Vojvodina Trade Unions, Alliance of Autonomous Novi Sad City and Municipal Trade Unions, the United Trade Unions of Serbia “Sloga”, Centre for Dignified Work, Zrenjanin Social Forum, Kragujevac “Nova svetlost” Association, A11– Initiative for Economic and Social Rights, Centre for the Politics of Emancipation, Centre for Democracy Foundation and the Centre for Modern Skills.

[17] Centre for Democracy Foundation  (2023), Commit yourself! – Workers’ proclamation 2023:  http://www.centaronline.org/sr/dogadjaj/12951/obavezite-se-radnicki-proglas-2023

[18] MLEVSI (2023), Report on the Work of the Labour Inspectorate: https://www.minrzs.gov.rs/sr/dokumenti/ostalo/izvestaji-o-radu/planinspekcijskog-nadzora

[19]  HRLAB (2022), Special protection of motherhood: https://www.hrlab.rs/hr-blog/novosti/posebna-zastita-materinstva

[20] ASTRA (2023), Safe Work – A Mobile Application for the Prevention of Labor Exploitation: https://astra.rs/en/labour-exploitation/

[21] KoRSE (2023) Round table on social entrepreneurship held in Novi Sad: https://solidarnaekonomija.rs/okrugli-sto-o-socijalnompreduzetnistvu-odrzan-u-novom-sadu/

[22] IDC (2024), WB Social Economy All stars compound: https://idcserbia.org/en/publikacije/western-balkans-social-economy-all-stars-compound-wises4youth/

[23] IDC (2024), Sustainability Roadmap: https://idcserbia.org/en/publikacije/sustainability-roadmap-of-social-enterprises-wises4youth/-economy-all-stars-compound-wises4youth/

[24] IDC (2024), Toolkit for social entrepreneurs: https://idcserbia.org/en/publikacije/wises4youth-toolkit-for-social-entrepreneurs/

[25] Official Gazette of the Republic of Serbia (2018) Labour Act: https://www.paragraf.rs/propisi/employment-act-republic-serbiahtml

[26] European Commission (2023), Serbia 2023 Report: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2023-11/SWD_2023_695_Serbia.pdf

[27] United Nations Committee on Social, Economic and Cultural Rights (2022), Concluding observations on the third periodic report of Serbia: https://digitallibrary.un.org/record/3969915?ln=en&v=pdf

[28] RFE (2023), Serbia Bor Mine Protests Working Conditions Wages: https://www.rferl.org/a/serbia-bor-mine-protests-working-conditions-wages/32221562.html

[29] Euronews Serbia (2023), After the tragedy at the school in Vračar, several educational unions announced a work stoppage for tomorrow: https://www.euronews.rs/srbija/drustvo/86384/nakon-tragedije-u-skoli-na-vracaru-viseprosvetnih-sindikata-za-sutra-najavilo-obustavu-rada/vest

[30] Blic (2023), Salaries in education are one of the key questions of the fall: The budget foresees an increase, and how much do teachers earn now?: https://www.blic.rs/biznis/moj-novcanik/povecanje-plata-u-prosveti-2023/tmrbm91

[31] N1 (2023), The union of employees in social protection again announces a protest and warning strike: https://n1info.rs/biznis/sindikat-zaposlenih-u-socijalnoj-zastiti-opet-najavljuje-protest-i-strajk-upozorenja/

[32] N1 (2023), Agreement between the Post Office and the Trade Union “Radnik”: Payment of the salary difference for October on December 15: https://n1info.rs/biznis/dogovor-poste-i-sindikata-radnik-isplata-razlike-plate-za-oktobar-15-decembra/

[33] Puls Šumadije (2023), Savetnica ministra preti sindikalcima Energetike Kragujevac da odustanu od štrajka: https://pulssumadije.com/savetnica-ministra-preti-sindikalcima-energetike-kragujevac-da-odustanu-od-strajka/

[34] USPRS (2023), Protest by educators, submitted requests to the Government of Serbia https://www.usprv.org.rs/2023/09/

[35] NSPRS (2023), Today is a warning strike in schools:  https://nsprs.org/2023/11/13/danas-je-strajk-upozorenja-u-skolama/

[36] Confederation of Autonomous Trade Unions of Serbia (2023), The Government of Serbia and the health unions have reached an agreement: https://sindikat.rs/2023/11/23/vlada-srbije-i-zdravstveni-sindikati-postigli-sporazum/

[37] Euronews (2023), Ministry of Defense: Representatives of the Military Union present malicious and political accusations: https://www.euronews.rs/srbija/drustvo/94767/ministarstvo-odbrane-predstavnici-vojnogsindikata-iznose-zlonamerne-i-politikanske-optuzbe/vest

Домување

Serbia’s housing crisis revealed deep-rooted issues in 2023, including a shortage of affordable housing, poor urban planning, and widespread informal settlements. Economic pressures and a weak legal framework make the situation worse. This is corroborated by significant social inequalities, such as half the population living in overcrowded conditions, endangering their right to adequate housing.[1] The Social Protection Act provides general support for individuals and families in need, but it does not specifically address homelessness or the housing needs of vulnerable groups. Homelessness has rarely been a public focus in Serbia, and only a few CSOs and associations actively address the issue by setting up shelters, day centres, and mobile services for essential goods.

The exact number of homeless people in Serbia is unclear due to imprecise census methods identified 445 primary homeless individuals and 17,800 secondary homeless.[2] The Red Cross and other organisations estimate that there are between 5,000 and 15,000 homeless people in Serbia, but these figures remain uncertain due to registration issues and inadequate definitions. The Temporary and Permanent Residence Act complicates access to rights and assistance, and eviction protections are often insufficient. The 2019–2025 Draft Social Protection Strategy has significant flaws, including a lack of detailed mapping and ineffective measures to address extreme poverty and hunger.[3] However, it had not been adopted by the end of 2023.

Искоренување на сиромаштијата

The at-risk-of-poverty rate in Serbia was 20% in 2022, a 1.2 percentage-point decrease from the previous year, according to the Statistical Office of the Republic of Serbia (SORS). The risk-of-poverty-or-social-exclusion rate was 28.1%, slightly lower by 0.3 percentage point. Despite these improvements, the high risk of poverty indicates that many people still struggle with low incomes and social exclusion. Moreover, the SORS categories appear to have been set arbitrarily and applied in a way that disregards certain marginalised groups experiencing poverty which leads to a biased optimistic picture, potentially complicating the assessment of true poverty levels, the NSG reports.

Serbia’s budget for active labour market policies has been insufficient, at just 0.1% of GDP in 2023. As a result, only 23.5% of the registered unemployed benefited from these policies in 2022, and less than 5% accessed subsidised activation measures. Consequently, many workers or people seeking employment choose to emigrate, and the working-age population decreased in 2022.[4]

The war in Ukraine has significantly worsened poverty in Serbia, impacting vulnerable families and children in particular through rising food and energy prices, according to a report by UNICEF Serbia and the Serbian Association of Economists. Serbia is one of Europe’s 10 least-equal countries in terms of income, with a Gini coefficient of 33.3 in 2021. The wealthiest 20% earn six times more than the poorest 20%. Children in Serbia are more likely to live in poverty than any other age group.[5] The 2022 inflation rate was 11.9%, mainly driven by rising food and energy prices, which severely impacted low-income households that spend most of their income on these essentials. The cost of living in Serbia is rising faster than income, effectively nullifying recent salary increases, a UNICEF assessment revealed. Although the average salary nominally increased by 14.6% from July 2022 to July 2023, the real increase was only 1.9% due to inflation.[6]

Пристап до здравствена заштита

There are significant concerns over the Serbian health system, raising urgent questions about its standards. The system ranked 59th out of 195 countries on the 2021 Global Health Security Index. Particularly troubling, it was 33rd out of 44 European countries. Health services in Serbia are distributed unequally, and rural residents are particularly disadvantaged. Many face poverty and have difficulty accessing doctors in municipal outpatient clinics. The decline in the number of healthcare professionals, which was made critical by the ban on new employment in the public sector became dramatically evident during the COVID-19 pandemic, has further exacerbated the problem. The brain-drain of doctors and nurses put additional pressure on the sector. [7]

The Serbia at Your Fingertips – Digital Transformation for Development project includes a health pillar, the Health Documentation and Records Act, which has been effective since 4 November 2023. This regulates the management of health documentation to ensure data accuracy and patient confidentiality. The law introduced the e-Health Record, which gives GPs and patients streamlined access to comprehensive treatment histories, prescriptions, and lab results. More significantly, it makes healthcare more efficient and accessible.[8] Over the last year, issues with Serbia’s legal framework for organ transplantation persisted. The Equality Commissioner urged Health Minister Danica Grujičić to amend laws in order to allow organ and tissue transplants from deceased donors. These amendments were drafted but not submitted to parliament.[9]

[1] As the NGOs CK13 Youth Centre, A11 – Initiative for Economic and Social Rights, ADRA Serbia, Lice ulice, KlikAktiv – Centre for the Development of Social Policies and PIN – Psychosocial Innovation Network emphasised in their appeal in November 2022.

[2] Primary homelessness refers to people living on the streets or in places not meant for human habitation, while secondary homelessness includes those staying in temporary, unstable accommodations such as shelters or with friends and family.

[3] Centre for Democracy Foundation (2019), Analysis of the draft social protection strategy for the period 2019 to 2025: http://www.centaronline.org/userfiles/files/publikacije/FCD-Analiza-Nacrta-Strategije-socijalne-zastite-Ivan-Sekulovic.pdf

[4] European Commission (2023) Serbia 2023 Report: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2023-11/SWD_2023_695_Serbia.pdf

[5] UNICEF (2023), UNICEF calls for increasing the coverage and adequacy of financial assistance programmes, including child allowance: https://www.unicef.org/serbia/en/press-releases/unicef-calls-increasing-coverage-and-adequacy-financial-assistance-programmes

[6] Statistical Office of the Republic of Serbia (2023), Average salaries and wages per employee: https://www.stat.gov.rs/en-US/vesti/statisticalrelease/?p=13804&a=24&s=2403?s=2403

[7] K. Petovar (2020) Ban on Employment in the Public Sector – Consequences in the Health Care Sector for Citizens’ Protection:  http://www.centaronline.org/userfiles/files/publikacije/fcd-ksenija-petovar-zabrana-zaposljavanja-u-javnom-sektoru-posledice-u-sektoru-zdravstvena-zastita-gradjana.pdf

[8] NALED (2023), eHealth Record is coming – the Law on Health Documentation adopted: https://naled.rs/en/vest-stize-ekarton-usvojen-zakon-o-zdravstvenoj-dokumentaciji-8433

[9] Equality Commissioner (2023), Initiative for amendments to the Law on Transplantation of Human Organs and the Law on Human Cells and Tissues submitted: https://ravnopravnost.gov.rs/en/initiative-for-amendments-to-the-law-on-transplantation-of-human-organs-and-the-law-on-human-cells-and-tissues-submitted/

The CIVICUS Monitor classifies Serbia’s civic space as “Obstructed,” a status that has remained unchanged since 2019.[1] This classification indicates that civic space in Serbia is restricted by authorities through surveillance, harassment, and public statements against civil society. Peaceful assemblies are often met with excessive police force, while journalists risk attacks and defamation charges, leading to self-censorship despite some media independence.

Enabling space for civil society organisations

In its Serbia 2023 Report, the European Commission highlighted the need for improved cooperation between the government and civil society, as well as better funding transparency for civil society organisations (CSOs).[2] Despite implementing the 2022-2030 Strategy to support CSOs, progress remains limited, and verbal attacks – by high-level officials among others – on these organisations continues. While consultations with civil society have increased, the Commission criticized Serbia for not publishing results of the new strategy and for not allowing sufficient time for public input on draft laws.

Several serious attacks were carried out on Serbian civic associations and activists, mainly targeting advocates for human rights and tolerance and critics of the government. These attacks, often carried out by right-wing groups or public officials, undermine democracy by restricting civil society’s role in promoting transparency and human rights. Notable incidents included the vandalism of organisations like the Pride Info Centre and the Youth Initiative for Human Rights[3]  and attacks on other groups through antisemitic[4] and threatening messages.[5] [6]

Civic Initiatives and BIRN uncovered a scandal involving the embezzlement of €5 million from public funds intended for media, civil society, and youth projects. Their investigation revealed that funds were diverted to private accounts through fake organisations and reportings, exposing significant flaws in the legal framework and fund allocation processes.[7] [8] Serbia faced significant civic unrest and protests during the period monitored, including large “Serbia against violence” demonstrations following mass shootings. The government attempted to downplay the significance of these demonstrations, while the ruling Serbian Progressive Party held counterprotests.[9] [10] [11] Civil society groups also organised protests over issues including corruption, environmental degradation, and workers’ rights, amid increasing right-wing attacks and harassment of activists.[12] [13] [14]

Вклученост на граѓанските организации во граѓанскиот дијалог

The National Convent on the European Union (NCEU), a forum for public debate,  continued to play a key role in Serbia’s EU accession process. The NCEU groups more than 850 member organisations (including CSOs) to advocate for reforms to align Serbia with EU standards. It received recognition from both the European Commission and the Serbian government.[15] The Human Rights Committee highlighted concerns that Serbia’s Public Assembly Act might hinder the right to freedom of assembly. It recommended a review to ensure compliance with the International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR). However, the Serbian government did not address this call for a review in its fourth periodic report on implementing the ICCPR, and it failed to address follow-up questions from the Human Rights Committee, raising concerns about potential rights violations.[16]

[1] CIVICUS (2023), Serbia: https://monitor.civicus.org/country/serbia/

[2] European Commission (2023), Serbia 2023 Report: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2023-11/SWD_2023_695_Serbia.pdf

[3] YIHR  (2023), YIHR Offices Attacked on Sunday: https://yihr.rs/en/napadnute-prostorije-inicijative-mladih-za-ljudska-prava/

[4] Blic (2023), Kukasti krst na tablama Građanskog pokreta “Bravo” u Novom Sadu: https://n1info.rs/vesti/kukasti-krst-na-tablama-gradjanskog-pokreta-bravo-u-novom-sadu/

[5] European Commission (2023), Serbia 2023 Report: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2023-11/SWD_2023_695_Serbia.pdf

[6] Danas (2023), Youth student action targeted with posters with Ustasha symbols in Novi Sad: https://www.danas.rs/vesti/drustvo/plakatima-sa-ustaskim-oznakama-u-novom-sadu-targetirana-omladinsko-studentska-akcija/

[7] BIRN (2023), Fake payments, fictitious lectures: How millions of euros for the vulnerable ended up in other people’s pockets: https://birn.rs/milioni-evra-izvuceni-na-javnim-konkursima-za-mlade-i-decu/

[8] Civic Initiatives (2023), Civic initiatives and BIRN reveal: Millions of abuses at competitions. Ministries of Family Care and Demography:https://www.gradjanske.org/konferencija-za-medije-milionske-zloupotrebe-na-konkursima-ministarstva-za-brigu-o-porodici-i-demografiju/

[9] Deutsche Welle (2023), The most massive protests in the recent history of Serbia: https://www.dw.com/sr/najmasovniji-protesti-u-novijoj-istoriji-srbije/a-65683865

[10] Nocars (2023), Vučić: Precisely counted, there were 9,000 people at the protest: https://nova.rs/vesti/politika/vucic-precizno-izbrojano-na-protestu-bilo-9-000-ljudi/

[11] Kudrevičius and others v. Lithuania [GC], ECtHR, App. no. 37553/05 (2015), para. 91 and Djavit An v. Turkey, ECtHR, App. no. 20652/92 (2003), para. 56: https://hudoc.echr.coe.int/eng#%7B%22itemid%22:[%22001-158200%22]%7D

[12] N1 (2023), Citizens’ protest in Pancevo due to the ammonia spill and polluted air: https://n1info.rs/vesti/protest-gradjana-u-pancevu-zbog-izlivanja-amonijaka-i-zagadjenog-vazduha/

[13] RFE (2023), The anti-fascist cafe “Crni ovan” in Novi Sad was attacked again: https://www.slobodnaevropa.org/a/crni-ovan-napad-kafic-novisad/32639549.html

[14] Novars (2023), Vučić violated the Criminal Code by revealing information about Professor Jovanović: Threatened sentence of one to three years in prison: https://nova.rs/vesti/politika/vucicprekrsio-krivicni-zakonik-odavanjem-podataka-o-profesoru-jovanovicu-zaprecena-kazna-odjedne-do-tri-godine-zatvora/

[15] National Convent on the European Union (2024): ”About the Convention”: https://eukonvent.org/o-nama/o-konventu/

[16] European Commission (2023), Serbia 2023 Report: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2023-11/SWD_2023_695_Serbia.pdf

Decent jobs in the green transition

The EU’s Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) imposes a tax on imports based on their carbon emissions, presenting an opportunity for Serbia, the NSG points out.[1] By investing in decarbonisation and accurate GHG emissions reporting, Serbian industries can avoid these taxes, stay competitive in the EU market, and drive growth while advancing Serbia’s climate policies.[2] Serbia’s Climate Change Act regulations, led to progress with the December 2023 publication of the Rulebook on the measurement, reporting, and verification (MRV) system for GHG emissions. Due to incomplete by laws, the system was not fully operational by the end of 2023, though the Ministry of Environmental Protection began training companies for a new e-GHG system to monitor and manage green house gas emissions in an electronic format .[3]However, the Climate Change Act only partially aligns with EU Emissions Trading System (ETS). As a result, electricity producers in Serbia will not be granted free CO2 emission allowances for the 2021–2030 period and that Serbia will not have access to the Modernisation Fund. This will strain the industry, necessitating a transitional period and deviation from the transposition of the target legislation regulating the EU ETS. The CBAM requires importers to report GHG emissions: its transitional period began on 1 October 2023, and full implementation is expected in 2026. The Serbian Chamber of Commerce organised sectoral training sessions in 2023 to help companies prepare.

Serbia currently lacks a carbon pricing system like the EU’s ETS, but it must establish one by 2030 to meet its Energy Community obligations and qualify for CBAM exemptions. This highlights the need for prompt action to avoid penalties and stay competitive in the EU market.[4]

Пристап до енергија и енергетска сиромаштија

Serbia advanced its commitment to energy and climate goals in December 2023, by adopting the Integrated National Energy and Climate Plan (INECP) and the Strategic Environmental Impact Assessment Report. These outlined targets and measures for renewables, energy efficiency, and GHG emissions reduction.[5] Also in 2023, Serbia amended the Use of Renewable Energy Sources Act, easing the procedure for renewable energy suppliers to win auctions and to boost clean energy production and ensure system security.[6] In 2022, Serbia updated its Nationally Determined Contribution (NDC) to cut GHG emissions by 33.3% from 1990 levels, but the updated NDC lacked public consultation. Serbia has submitted its 2nd Biennial Update Report and 3rd National Communication to the UNFCCC, but the Climate Change Act does not address the NDC or related reporting obligations.[7]

The Serbian government adopted the Low Carbon Development Strategy for 2023–2030 in June 2023, aiming to reduce emissions and increase energy efficiency.[8] The Strategy aims to meet international climate obligations and highlights delays and deficiencies in the Climate Change Act. These include partial transposition of the EU’s ETS and a lack of access to the Modernisation Fund, both of which will challenge industry and require adjustments.[9] [10] In December 2023, the government adopted the 2023–2030 Climate Change Adaptation Programme, which outlines measures to mitigate the impacts of climate change on key sectors and includes an action plan for 2024–2026.[11] The European Commission’s Serbia 2023 Report recognised this as a positive step, noting that, while implementation is still in its early stages, the Ministry of Environmental Protection has made progress by adopting eight out of 12 required by-laws.[12]

[1] Chamber of Commerce and Industry of Serbia (2023), CBAM – Carbon Border Adjustment Mechanism: Key issues and guidelines: https://api.pks.rs/storage/assets/Brosura%20CBAM2.PDF

[2] Belgrade Open School (BOS), 2023, CBAM – Carbon tax; Whoever does not pay on the bridge will pay on the bridge, pp. 30–31: https://zazivotnusredinu.bos.rs/rs/publikacije-bos/94/165/cbam—porez-na-ugljenik_-ko-ne-plati-na-mostu-platice-na-cupriji.html

[3]Ministry of Environmental Protection (2023),The Ministry invites plant operators to training for the use of the e-GHG platform – the information system for ETS plants:  https://www.ekologija.gov.rs/saopstenja/najave/ministarstvo-poziva-operatere-postrojenja-na-obuku-za-koriscenje-e-ghg-platforme-informacionog-sistema-za-ets-postrojenja

[4] Belgrade Open School (2023), If you don’t pay at the bridge, you’ll pay at the crossing p.27: https://downloads.bos.rs/publikacije/CBAM.pdf

[5] Ministry of Mining and Energy (2023), Integrated National Energy and Climate Plan of the Republic of Serbia for the period 2030 with the projections up to 2050: https://www.ekologija.gov.rs/sites/default/files/2023-11/low_carbon_development_strategy_of_the_republic_of_serbia_for_the_period_2023-_2030_with_projections_until_2050.pdf11/low_carbon_development_strategy_of_the_republic_of_serbia_for_the_period_2023-_2030_with_projections_until_2050.pdf

[6] CEE Energy News (2023) , Serbian parliament adopts amended RES framework: https://ceenergynews.com/renewables/serbian-parliament-adopts-amended-res-framework/

[7] Koalicija27 (2023), A Green Agenda with no Agenda: Shadow Report on Chapter 27: https://www.koalicija27.org/en/shadow-reports/

[8] Ministry of Mining and Energy  (2023), The Government of the Republic of Serbia adopted the Low Carbon Development Strategy until 2030: https://www.ekologija.gov.rs/saopstenja/vesti/vlada-republike-srbije-usvojila-strategiju-niskougljenicnog-razvoja-do-2030-godine

[9] Balkan Green Energy News  (2023), Serbia adopts Low Carbon Development Strategy: https://balkangreenenergynews.com/serbia-adopts-low-carbon-development-strategy/

[10] Serbian Government (2019), The negotiating position of the Republic of Serbia for the Intergovernmental Conference on the Accession of the Republic of Serbia to the European Union for the Chapter: https://www.mei.gov.rs/srl/dokumenta/eu-dokumenta/pristupni-pregovori-sa-eu/pregovaracke-pozicije/pregovaracke-pozicije-za-poglavlje-27/

[11] Ministry of Environmental Protection  (2023), The Adaptation Program to Changed Climate Conditions with an Action Plan was adopted: https://www.ekologija.gov.rs/saopstenja/vesti/usvojen-program-prilagodjavanja-na-izmenjene-klimatske-uslove-sa-akcionim-planom

[12] The list of by-laws necessary for the implementation of the Climate Change Act is available on the website of the Ministry of Environmental Protection https://www.ekologija.gov.rs/lat/dokumenta/klimatske-promene/uredbe-i-pravilnici